Ο Άτλας στην Ελληνική μυθολογία

Ο Τιτάνας Άτλας

Οι Πρόγονοι του Άτλαντα:

Ο Άτλας ήταν μυθολογικός γίγαντας, γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της ωκεανίδας Κλυμένης, με αδερφούς τον Προμηθέα, τον Επιμηθέα και το Μενοίτιο, σύμφωνα με τη "Θεογονία" του Ησίοδου. Ο Ησίοδος όμως αναφέρει και την εκδοχή ότι ίσως ο Ιαπετός να γέννησε τον Άτλαντα με την Ασία, κόρη του ωκεανού και της Τιθύος.

Από τον Ησίοδο επίσης μαθαίνουμε ότι ο Άτλαντας έζησε στη χρυσή εποχή η οποία ήταν η πρώτη από τις πέντε ανθρώπινες γενιές (χρυσή, αργυρή ή ασημένια, χάλκινη, ηρωική και σιδερένια.). Ο Ησίοδος ζούσε στη τελευταία.

Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όμως έχουν άλλες απόψεις για τους γονείς του Άτλαντα. Ο Απολλόδωρος γράφει πως μητέρα του Άτλαντα ήταν η ωκεανίδα Ασία και πατέρας του ο Ποσειδώνας. Ο Υγίνος θέλει μητέρα του τη Γαία και πατέρα του κάποιο θεό. Ενώ ο Πλίνιος γράφει (στη Nat.Hist.VII, 203) ότι μητέρα του ήταν η Λιβύη και πατέρας του ο Αιθήρ. Ο Πλάτων αναφέρει ότι ο Άτλαντας που στέφθηκε κεντρικός βασιλιάς της Ατλαντίδας, ήταν υιός του Ποσειδώνα και της Κλειτώς.

Οι απόγονοι του Άτλαντα:

Αν ανατρέξουμε επίσης στις μυθιστορίες για τις θυγατέρες του Άτλαντα, τις Πλειάδες, θα δούμε πως και γι' αυτές γίνεται σύγχυση. Η επικρατέστερη άποψη είναι πως Πλειάδες λέγονται οι επτά θυγατέρες του Άτλαντα που τις γέννησε με την Πλειώνη. Αυτές είναι η Μαία, η Ηλέκτρα, η Ταϋγέτη, η Αλκυόνη, η Αστερόπη, η Κελαινώ και η Μερόπη. Για χάρη τους ο Άτλαντας έδωσε και σ΄ένα αστερισμό το όνομα Πλειάδες, και χωριστά σε κάθε αστέρι το όνομα μιας κόρης του.

Τις Πλειάδες πολλοί συγγραφείς τις αναφέρουν και ως Ατλαντίδες ή Εσπερίδες ή Ωκεανίδες όλες θυγατέρες του Άτλαντα. Ο Απολλόδωρος όμως γράφει πως Εσπερίδες ονομαζόντουσαν και η Αίγλη η Ερύθεια, η Αρέθουσα, η Εστία και η Εσπέρα και αυτές θυγατέρες του Άτλαντα. Αυτές λεει ο Ησίοδος ήταν κόρες του Άτλαντα αλλά τις γέννησε με τη Νύχτα ή τη Θέμιδα ή τη Κητώ. Επίσης σαν θυγατέρα του Άτλαντα αναφέρεται και η Καλυψώ, που ήθελε για πάντα μαζί της τον Οδυσσέα. Και ο Ύας και οι αδερφές του Υάδες λένε ήταν τέκνα του Άτλαντα.

Για τις θυγατέρες του τις επτά Πλειάδες πίστευαν πως είχαν ζευγαρωθεί με μεγάλους "θεούς" (διάβαζε: Αρχηγούς) και είχαν φέρει στο κόσμο θεούς και γενάρχες. "Μιγείσας τοις επιφανεστάτοις ήρωσι και θεοίς, αρχηγούς καταστήνει του πλείστου γένους των ανθρώπων" λεει ο Διόδωρος Σικελιώτης (ΙΙΙ,60) γι' αυτές.

Η Μαία γέννησε με τον Δία τον Ερμή, που αργότερα θεοποιήθηκε, η Ηλέκτρα ενώθηκε με το Δία και γέννησε το Δάρδανο, ο οποίος ήταν γενάρχης των Τρώων. Η πλειάδα Ταϋγέτη είδε κι' αυτή στον ύπνο της το Δία (!) και σε εννέα μήνες γέννησε τον Λακεδαίμονα. Τα ονόματά τους δόθηκαν στο βουνό Ταύγετος και στη χώρα της Λακεδαιμόνιας, όπου υπήρχε και "άντρο", κατά μια παράδοση, του Άτλαντα. Η Κελαινώ, αν και ήταν ερωμένη του Προμηθέα, γέννησε με τον Ποσειδώνα το Λύκο, ο οποίος ήταν γενάρχης των Αρκάδων. Και μάλιστα λένε οι γραφές ότι ο Ποσειδώνας την έστειλε να γεννήσει το παιδί τους κρυφά στο νησί των μακάρων (ή Ηλύσια πεδία) που βρισκόταν στα πέρατα της γης, δυτικά, κοντά στον Ωκεανό.

Η Ηλέκτρα, συνδέθηκε με την ιστορία της νήσου Σαμοθράκη, που οναμαζόταν από τους αρχαίους «νήσος Ηλέκτρης Ατλαντίδας», όπως μας λέει ο Απολλώνιος Ρόδιος και άλλοι. Εκεί η Ηλέκτρα γέννησε με τον Δία, τον Δάρδανο, τον Ιασίωνα και την Αρμονία. Αυτοί, λεει η παράδοση έζησαν στα χρόνια του κατακλυσμού, όπως και η Ηλέκτρα. Και μάλιστα έλεγαν ότι ο Δάρδανος, μετά τον κατακλυσμό είχε περάσει με σχεδία από τη Σαμοθράκη στη Τρωάδα και εκεί είχε ιδρύσει το βασίλειο του. Η Ηλέκτρα αργότερα γέννησε και τον Ημαθίωνα που έγινε βασιλιάς της Σαμοθράκης και τον ακολουθούσαν, όπως έλεγαν, στρατιώτες όμοιοι με γίγαντες.

Ιστορική ανάλυση - Ξεκαθάρισμα ιστορικών γεγονότων από τους μύθους για τον Άτλαντα

Όλη αυτή η σύγχυση για τη καταγωγή του Άτλαντα, που παρατηρείται στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, οφείλεται στο γεγονός ότι ήρωες, βασιλιάδες και τοπάρχες με το όνομα Άτλας υπήρχαν πολλοί. Αν μελετήσουμε ιδιαίτερα, τα διάφορα περιστατικά, τις παραδόσεις, τους θρύλους ή τις ιστορίες αυτών των γεναρχών που θεωρούνται γονείς του ενός και του αυτού Άτλαντα, θα δούμε ότι απέχουν αιώνες ανάμεσά τους. Αλλά και οι δραστηριότητες του ίδιου του παιδιού τους, του Άτλαντα, αν εξεταστούν χωριστά θα διαπιστώσουμε επίσης πως απέχουν χρονικά μεταξύ τους.

Απ' όλες αυτές τις Ελληνικές μυθιστορίες (ιστορίες κατά τον Στράβωνα) για την προσωπικότητα του Τιτάνα Άτλαντα και των θυγατέρων του, προκύπτει, πως υπήρχαν εκείνα τα χρόνια πολλοί αξιωματούχοι της Ατλαντίδας, σε πολλές περιοχές της γης, όπου αυτή υπήρχε, που έφεραν το όνομα Άτλας. Έτσι εξηγείται το γεγονός πως ο Άτλαντας παρουσιάζεται σαν τέκνο πολλών γονιών διαφόρων χρονικών περιόδων και σαν γεννήτορας πολλών θυγατέρων, διαφόρων εποχών επίσης.

Ένα συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε είναι πως τρεις ήταν οι κεντρικοί αρχηγέτες της γενιάς ή της φυλής των Ατλάντων:

• Πρώτος ήταν ο Τιτάνας Άτλαντας του Ιαπετού και της Κλυμένης, που πήρε μέρος και διακρίθηκε στις Τιτανομαχίες και τις Γιγαντομαχίες και τιμωρήθηκε από το Δία, μετά την ήττα των Τιτάνων, όπως αναφέρει ο Ησίοδος. Ο Άτλαντας ο Α' έγινε αρχηγός των Τιτάνων και υπήρξε γενάρχης πολλών απογόνων οι οποίοι απ' αυτόν ονομάστηκαν Άτλαντες. Ήταν και σοφός αστρονόμος, κατά τον Ησίοδο. Ο Άτλαντας ο Α' με τη μία γυναίκα του Ωκεανίδα Πλειόνη γέννησε επτά πανέμορφες θυγατέρες, τις γνωστές με το όνομα Πλειάδες ή Ατλαντίδες, όπως παραπάνω αναφέρω. Οι Ατλαντίδες αυτές συγχέονται με τις θυγατέρες του τρίτου Άτλαντα, Εσπερίδες.
   
• Ο δεύτερος Άτλας ήταν ο υιός του Τιτάνα Ιαπετού και της Ασίας και ο οποίος δεν είχε τη δραστηριότητα ή την αίγλη του πρώτου και ταυτίστηκε με εκείνον.
   
• Ο τρίτος Άτλαντας ήταν ο υιός του Ποσειδώνα και της Κλειτώς, που ο πατέρας του τον έκανε, αφού πρώτα πήρε το βασίλειο του Ατλαντικού ωκεανού, σαν πρωτότοκο υιό του, τον κεντρικό βασιλιά των βασιλιάδων της Ατλαντίδας. Αυτός που ήταν πανίσχυρος ηγέτης και σοφός αστρονόμος, όπως και ο Άτλαντας ο Άτλας Α΄, επισκίασε τους άλλους δύο, με τη δραστηριότητα και τη φήμη του. Στις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις υπήρχαν αγάλματα του Άτλαντα που υποβαστάζει την υδρόγειο σφαίρα. Αυτό συμβολίζει την δύναμη και την εξουσία του Άτλαντα σαν κοσμοκράτορα και βασιλιά και τις αστρονομικές του γνώσεις. Δεν θυμίζει καθόλου τιμωρία ότι δηλ. δήθεν τιμωρήθηκε από το Δία να σηκώνει τον ουρανό. Ο συμβολισμός αυτός προφανώς αναφέρεται για τον γιο του Ποσειδώνα. Εδώ μάλλον, στο μύθο, υπήρξε σύγχυση με τον Άτλαντα τον Α', στη "Θεογονία". Επίσης σημαίνει και κάτι άλλο, πως οι άνθρωποι γνώριζαν από τα προϊστορικά χρόνια ότι η γη είναι σφαιρική και ο ουρανός "ουράνιος θόλος". Θυγατέρες του ήταν μάλλον οι Εσπερίδες που φύλαγαν με το δράκοντα τα «χρυσά μήλα των Εσπερίδων». Λεω μάλλον γιατί υπάρχει σύγχυση με τις Πλειάδες, τις θυγατέρες του άλλου Άτλαντα. Στα γραπτά κείμενα των αρχαίων ως Εσπερίδες, που φύλαγαν τον "κήπο των Εσπερίδων" μνημονεύονται: η Αίγλη, η Εσπερέθουσα ή Αρέθουσα (που ήταν γοργίδα ή γοργόνα), η Ερύθεια (υπήρχε και νησί έξω από τις Ηράκλειες Στήλες με το όνομά της), η Εστία και η Εσπερία (βλ.Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη ΙΙ, 114).
   
• H μυθολογία αναφέρει και άλλους Άτλαντες , της Λιβύης, της Αρκαδίας και των Αζτέκων - Μάγιας. Αυτοί φαίνεται πως ήταν τοπικοί αρχηγέτες, τοποτηρητές της Ατλαντίδας, ή μεταγενέστεροι ήρωες, απόγονοι των Τιτάνων - Ατλάντων.

Όμως, και για τις κόρες του Άτλαντα υπάρχουν πολλοί μύθοι, ότι ζευγαρώθηκαν με "θεούς" και γέννησαν πολλούς ήρωες, αρχηγούς, γενάρχες, ακόμη και άλλους "θεούς". Π.χ. η Κελαινώ ζευγάρωσε με το Ποσειδώνα, στην Αρκαδία, και την εποχή που θα γεννούσε τον Λύκο (θεωρείται γενάρχης των Αρκάδων), εστάλη από τον Ποσειδώνα κρυφά στο νησί των μακάρων που βρισκόταν στα πέρατα της γης, δυτικά, κοντά στον Ωκεανό.

Αλλά ποιο ήταν αυτό το νησί των Μακάρων στο οποίο πίστευαν οι αρχαίοι και βρισκόταν στα δυτικά της γης στον ωκεανό; Ήταν ακριβώς η Ατλαντίδα, που βρισκόταν προς τα δυτικά (για την Ελλάδα), στον Ατλαντικό ωκεανό!

Στους μύθους αυτούς για τον Ατλαντα που διατηρούνταν στους αρχαίους Έλληνες, βλέπουμε καθαρά ότι οι γενάρχες και οι ιδρυτές μερικών πανάρχαιων Ελληνικών πόλεων ήταν Ατλαντικής προέλευσης.